Vildan Atmaca / JINHA

WAN - Ercişli kadınlar tarafından Gêlîyê Zîlan yaylalarında toplanan kurutulmuş kışlık bitkiler, hem tezgahlarda hem de sofralardaki yerini alıyor. Erciş'te yıllardır esnaflık yapan Şevket Taş, kadının verdiği emeğin önemine dikkat çekerek, toplumu da esnafı da ayakta tutanın yine kadınların gücü olduğunu söylüyor.

Doğal toplum geleneğini temsil eden kadınlar, yine geçmişten günümüze kadar gelen doğal yaşamı ifade eden yaylalarda elde ettikleri kışlık yiyecekler ile hem ailelerin geçim kaynağını oluşturuyor, hem de emeğinin yok sayılmasına karşı mücadele ediyor. Van'ın Erciş ilçesine bağlı Gêlîyê Zîlan yaylalarında kadınlar üç aylık yayla yaşamında, soğuk ve uzun geçen Serhat kışı için alternatif yiyecekler üretiyor. Dağlardan toplanılarak kurutulan birçok bitki soğuk günlerde sofralarda ve dükkânlarda satılıyor. Kadınlar tarafından büyük emekler verilerek toplanılarak kurutulan ve erkek esnafların dükkanlarında sattığı yöresel yemeklerde kullanılan pıncar otu, sipidan otu, heliz otu, geşk (kurut) ile yine yaylalarda kadınların yaptığı hayvansal yağlar kışın yöre halkının en çok tükettiği yiyecekler arasında yer alıyor.

'Toplumu ayakta tutan kadın ve emeğidir'

Uzun yıllardır Erciş'te esnaf olan Şevket Taş, yörede yaşayan halkın yaz aylarının başlaması ile beraber üç ay boyunca Gêlîyê Zîlan'a yaylalara çıktığını ve yaylalarda uzun ve soğuk Serhat kışı için hazırlık yaptıklarını söyledi. Yayla yaşantısında kadınların kışa hazırlık yaptığını dile getiren Şevket, "Yaylalarda kadınların hazırladıkları kışlık yiyecekler ile bir yandan geçimimizi sağlarken diğer yandan da dükkân vergimizi ödüyoruz. Bizleri ayakta tutan görünmese bile kadın ve kadın emeğidir. Kadınların emeğinin karşılığı yoktur. Biz esnafları ayakta tutan kadınların gücüdür" diye konuştu

'Hiçbir ücret kadın emeğini karşılayamaz'

Kadınların büyük emek vererek yaylalarda topladıkları pıncar, sipidan, heliz, geşk (kurut) ve yine yaptıkları tereyağı ile çeşitli yöresel yemeklerin yapıldığını ifade eden Şevket, belirli bir ücret karşılığında köy halkından satın alındığı söyledi. Verilen hiçbir ücretin kadının emeğini satın alamayacağını vurgulayan Şevket, yörenin en çok sevilen yemeği olan Keledoş için kullanılan pancar, sipidan ve helizinin fiyatlarının 60 ile 80 lira arasında değiştiğini dile getirdi. Şevket, "Bahsettiğim yöresel yemeklerin otlarını toplamak ve kurutmak oldukça zahmetli bir iştir. Tek bir yemeklik için bu bitkileri toplamak oldukça zordur " diye sözlerine ekledi.

'Soğuk ve dondurucu Serhat kışının en iyi yemeği keledoş'

Şevket, sattığı kışlık bitkiler ile yörenin en çok sevilen yemeği olan keledoş otu olan heliz, sipidan ve pıncar otu yaylalardan sofralara nasıl geldiğini şu sözlerle anlatıyor: "Bir haftada ancak iki ya da üç yemeklik toplayabilirsin. İlk toplanıldığında yeşil ve ıslaktır. Toplanması ve kuruması hem zahmetli hem de büyük zaman alıyor. Kış aylarının ayrılmaz ikilisi kurut ve pıncar ile keledoş yapılıyor. Keledoş Serhat bölgesinin ve Ercişlilerin soğuk ve dondurucu kış günlerinde tükettiği yöresel bir yemektir. Kuzey Serhat ta keledoş farklı şekillerde de yapılabiliyor. Yazın yaylalarda yapılan kurut suda eritiliyor. Daha sonra içine tercihe göre heliz, sipindan ya da pıncar ile siyah mercimek ve etli olarak yapılıyor. Hazırlanan keledoşun üzerine yağ, salça, soğan kavrulup üzerine döküldükten sonra hem proteinli hem de vitaminli bir yemek oluyor. Emek verilerek yapılan bir yemek çeşididir."

(dc/mg)