JINHA

ANKARA - Sene başındaki ‘güvenlik zirvesi’nde ortaya çıkan Hakkari ve Şırnak’ın ilçe yapılması kararı, yasa tasarısı ile meclise sunuldu. Yerel iradeyi işlevsizleştirecek bu durum, Türkiye’nin de onayladığı ve yerel yönetimlerin korunmasını taahhüt altına alan Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı 5. maddesine uymuyor. Şartın 5. maddesi, il ve ilçe merkezlerinin taşınması gibi bir durum için, “mümkünse referandum yoluyla ilgili yerel topluluklara önceden danışılmadan değişiklik yapılamaz" diyor.

İllerin isimlerinin değiştirilmesiyle ilgili hazırlanan yasa tasarısı meclise sunuldu. Buna göre, Hakkari ve Şırnak il olmaktan çıkarılacak, Cizre ve Yüksekova ise il olacak. İlçe haline getirilmesi önerilen Hakkari, yeni düzenleme Meclis'ten geçerse Çölemerik adını alacak. Şırnak'a ise, Nuh'un şehri anlamına geldiği için Nuh ismi verilecek.

Hakkari il merkezinin Yüksekova’ya, Şırnak il merkezinin Cizre’ye taşınmasıyla ilgili kararın sene başındaki "güvenlik" zirvesinde verildiği ortaya çıkmıştı. Dönemin Başbakanı Ahmet Davutoğlu'nun "gerekli hizmet ulaştırılamıyor" iddiasıyla ortaya çıkardığı bu kararın ardından yasa tasarısı henüz meclise sunuldu.

Mülkî iradenin yerele karşı otoritesi

AKP iktidarının bu kararının altında Şırnak ve Hakkari kent merkezlerini taşıyarak, yerel iradeyi güçsüzleştirmesi bulunuyor. Bu durumda, taşınma ve yeni altyapının oluşturulması için kurumlara 90 günlük süre tanınması bekleniyor. Yine bu karara göre, en az 15 kurum ve 500 memur yer değiştirecek.

Böylesi bir değişiklikle mülkî iradenin yerel iradeye karşı bir otorite sağlama olanağı artıyor. Valiliklerin taşınması ise yerel yönetimleri güçsüzleştirmeyi ve işlevsizleştirmeyi amaçlıyor. Böyle bir durumda yerel yönetimlerle devletin mülkî idaresinin, seçilmişlerle atanmışların karşı karşıya gelmesi ve yerel yönetimlere yönelik baskının daha da artması söz konusu.

Ranta çevrilecek

Bir başka noktada ranta çevirme hamlesi olarak görülüyor. Konunun ilk gündeme geldiği sene başında Star gazetesinin TOKİ’yi göreve çağırdığı manşeti akıllara geliyor. TOKİ ve devlete yakın inşaat şirketleri bu iki ilçedeki çatışmalardan zarar gören pek çok yapıyı ranta çevirerek inşaat alanı haline getirebilir.

Devletle yakın temas

İllerin taşınması Yüksekova ve Cizre halkının, yeni yapılacak devlet kurumları, binalar, inşaatlar ve yeni gelen memurlar ile devlete daha yakın temas ettirilerek, özyönetim alanlarına bir nevi ‘devlet ilişkilenme’ işkencesi edilecek.

Yerel iradeyi devredışı bırakma, kentleri insansızlaştırma

Ancak Türkiye’nin 1982 Anayasası 123. ve 127. maddeleri; yerelin yerinde yönetim teşkilatı olan mahalli idarelerin yerel halkın mahalli müşterek, yani ortak ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulduğunu belirterek, yerel yönetimlerin halka daha yakın olmasını, ihtiyaçların daha kolay ve erişilebilir bir şekilde karşılanması güvence altına alıyor. Dünyada yerel yönetimler ve özellikle belediyelerin özerk yapısının güçlendirilmeye ve yasal güvence altına alınmaya çalışılırken, Türkiye’de ise tam aksi bir uygulamada bulunuluyor.

Bu uygulamayla birlikte hükümetin yerel üzerinde askeri ve idari yapısı güçlendirilirken, yerel ve özerk hizmet yapısı azalan Hakkari ve Şırnak'tan göç etmeler artırılmış olacak. Bu da göç politikasıyla birlikte insansızlaştırmayı işaret ediyor.

Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı

Ancak Türkiye’nin de onayladığı “Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı (AYÖŞ)”, tüm bunların aksini söylüyor. 1985 yılında Avrupa Konseyi üye ve üye devletler imzaladığı bu şartı, Türkiye 9 Aralık 1992 tarihinde onayladı. Belli maddelere çekince koyan Türkiye, şartın 5. maddesini onaylayarak Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartını imzalayıp yerel yönetimlerin korunmasını ve güçlendirmesini taahhüt altına aldı.

Şartın 5. maddesinde ise referanduma gidilmesi gerektiği belirterek, “Yerel yönetimlerin sınırlarında, mevzuatın elverdiği durumlarda ve mümkünse bir referandum yoluyla ilgili yerel topluluklara önceden danışılmadan değişiklik yapılamaz” şartı koyuluyor.

Şartı imzalayan referanduma götürmeli

Bu şarta göre, Hakkari ve Şırnak'ın il İdaresinden ve il belediyesinden düşme kararı; bu kentlerde yaşayan halkın belirlemesi gereken bir karar. Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’na uyması gereken Türkiye’nin, özellikle bu kentlerde yaşayanlara il ve il belediyesi düzeyinden çıkarılacaklarını referandum ile sorulması gerekiyor.

Ancak yaklaşık bir yıldır Kürt halkının özyönetim talebini görmezlikten gelen ve öncelikli olarak özyönetim alanlarına savaş açan AKP hükümetinin, bu kararı Hakkari ve Şırnak halkına referanduma götüreceği düşünülmüyor.

(sy)