JINHA

ANKARA - 3 Nisan 1930'da kadınlara, seçme ve seçilme hakkı tanıyan Yeni Belediye Yasası kabul edildi. Resmi tarihin aksine 'hak verilmez alınır' diyen kadınlar seçme seçilme hakkını 1935 yılında aldı. Ancak bu yıldan itibaren tam 9 dönem parlamentoda yer almadılar. 1 Kasım seçimleriyle birlikte, 1935 yılından itibaren mecliste toplam 421 kadın vekil yer aldı. Bütün sonuçlar, ülkenin tam 26 dönemdir kadın temsili eksik, erkek egemen eril bir meclis tarafından yönetildiğini gösteriyor.

Cumhuriyet'in resmi söylemine göre, Türkiyeli kadınlara erkeklerle eşit yurttaşlık hakkı "sunulmuş", tepeden inmeci bir şekilde kadınlara "hak verilmişti." Kadına "hak verdiğini" iddia eden resmi tarihin tam tersine, kadınlar haklarını kendileri kazanmıştı. Osmanlı'nın son döneminde 1870'lerden başlayan kadınların "politik mücadelesi" aslında tüm dünyadaki dalgaların biraz daha başında yer alıyor. Kadınlar eğitim hakkı, çalışma hakkı, miras hakkı ve boşanma hakkı için çok öncesinde bir mücadeleye başladı. Bu dönemi çoğu kaynak "kadınların toplumsal hayata katılma evresi" olarak tanımlıyor.

Kadın Halk Fıkrası 'bölücülükle' suçlandı

Meşrutiyet'in "kendi içindeki" eğitim haklarının ardından 1914 yılında ilk kadın üniversitesi açıldı. Cumhuriyet'in ilanı ile birlikte, halihazırda yarım asırdır örgütlenmiş olan kadınlar, "Şimdi parlamento zamanı" diyordu. "Kadınlara seçme seçilme hakkının verildiğini" iddia edenlerden çok önce; 1923 yılı geldiğinde Nezihe Muhiddin Kadın Halk Fırkası'nı kurdu. Eşit temsiliyet ile kadın haklarını savunmak isteyen Kadın Halk Fıkrası, erkek egemen tek tipçi bir temsiliyet anlayışıyla Cumhuriyet Halk Fırkası kurulmakta olduğu için bölücülükle suçlanmıştı: "Kadınların hayır işleriyle ilgilenmesi daha iyi olacaktır."

1930'dan 2015'e oranlar

3 Nisan 1930'da kadınlara, seçme ve seçilme hakkı tanıyan Yeni Belediye Yasası alkışlarla kabul edildi. Ardından 5 Aralık 1934’te Anayasanın 10 ve 11. maddeleri, ardından da Milletvekili Seçimi Yasası (İntihab-ı Mebusan Kanunu) değiştirilerek kadınların milletvekili seçme ve seçilme hakkı yasalaştırıldı. Aynı gün seçimlerin yenilenmesi kararı alınmış ve 8 Şubat 1935’te yapılan seçimlerde 18 kadın milletvekili seçilmişti.

1935 yılında yapılan seçimlerde ilk kez seçilme hakkını kullanan kadınlar, TBMM'ye 18 milletvekili ile girdi. Bu sayı 4,5’lik orana tekabül ediyordu. Ancak 1943 genel seçimlerinde kadın vekil sayısı 16’ya düştü. 1950 genel seçimlerinde ise yalnızca 3 kadın vekil meclise girebildi. Bu sayıya 1999 seçimine kadar bir daha hiç ulaşılamadı. Meclise 1999’da 22, 2002 seçimlerinde ise 24 kadın milletvekili girebildi. Bu artış 2007 yılında 50 kadın vekil, 2011’de ise 79 vekil ile devam etti. Oran da 14,4’e çıkmıştı. Ancak Türkiye tarihin en yüksek kadın temsili 7 Haziran seçimlerinin ardından yaşandı. 25. Yasama Dönemi’nde meclise 98 kadın vekil girerek, kadın temsilini yüzde 17,8 çıkardı.

Vekil sayısı artsa da temsilde kritik eşik aşılamadı

Sayılar giderek artıyor gibi görünse de, oranlar çok büyük bir artışın olmadığını gösteriyordu. 2011 yılındaki 79 kadın vekilden 2015’teki 98 kadın vekile yalnızca yüzde 3,5'lik bir artış söz konusu oldu. 1935’te meclisteki kadın temsili yüzde 4,5’ti. 7 Haziran 2015 seçimlerinde ise kadın temsili yüzde 17,8’i gösterdi. 98 vekille en yüksek temsilin yakalandığı bu oran, aslında temsilde kritik eşiği olan yüzde 33’ün oldukça altında.

7 Haziran’dan ardından yapılan 1 Kasım erken seçimlerinde ise kadın vekil sayısı 81'e düştü.Oran da yüzde 17,8’ten yüzde 15’e indi.

Hiç kadın vekil olmayan 9 yasama dönemi

Avrupa Birliğine üye ve üye olmaya aday ülkeler arasında parlamentoda kadın milletvekili oranın en düşük olduğu ülke Türkiye. Bu ülkelere en yakın olduğumuz yasama dönemi ise 7 Haziran seçimlerinin ardından gerçekleşti. Ancak kadınlar her dönemde temsil edilmedi. Türkiye tarihinde tam 9 yasama döneminde parlamentoda hiç kadın vekil yer almadı.

Meclis, 26 dönemdir erkek egemen siyaset yürütüyor

26. Yasama Dönemi’nde milletvekillerinin yüzde 15’ini kadınlar, yüzde 85,1’ini erkekler oluşturacak. 4 yıl boyunca 43 ilde kadın temsiline sahip olmayacak. Öfke, kavga, kaos ve 'uzlaşmazlıktan' beslenen erkek siyaset anlayışı tam 26 dönemdir mecliste. 5 Aralık 1935’ten 1 Kasım 2015’e rakamlar ve yüzdeler

* Kadınlar ilk olarak 1935’te meclise girdi. Yüzde 4,5’lik bir orana sahip oldu.

* 6. 8. 10. 12. 14. 16. 17. 18. ve 20. Yasama Dönemlerinde parlamentoda hiç kadın vekil yer almadı.

* 1 Kasım sonuçlarına göre, 13 genel seçimde toplam 421 kadın milletvekili meclise girdi.

* Yaklaşık 80 yılda, kadın milletvekillerinin oranı 18 seçim dönemi için ortalama yüzde 3,61’i gösteriyor.

* Kadın milletvekili oranının en düşük olduğu dönem yüzde 0.62 ile 9. Dönem. En yüksek olduğu dönem ise yüzde 17,8 ile 25. Dönem.

* Birleşmiş Milletler’e göre, tüm dünyada kadın milletvekili oranının ortalaması yüzde 22. Mecliste kadın erkek eşitliğinde Türkiye ise dünyada 91. sırada yer alıyor.

(sy)