Rojda Oğuz/JINHA

İSTANBUL- Kadın dokunuşlarıyla hayat bulan filmler eril zihniyetin hakim olduğu sinema sektöründe kendisini yaşatmaya devam ediyor. Sinema sektöründe 15 erkek yönetmenden 1'i kadın olmasına rağmen kadınlar yönettikleri filmlerde cinsiyet kimliği, kadınlar üzerindeki kalıplaşmış fikirleri yıkıp kadın tarihine dokunuyor.

Yaşamın birçok alanında olduğu gibi sinema sektöründe de var olan eril zihniyetle kadınlar mücadele ediyor. Kadın yönetmenler sinema dünyasında her zaman ikinci planda görüldüler. Dünya genelinde yapılan araştırmalara bakıldığında 15 erkek yönetmen içinde sadece 1 kadın yönetmen var. Bu da sinema sektöründe kadınlara karşı takınılan cinsiyetçi yaklaşımın rakamlarının çok fazla olduğunu göstermekte. Cinsiyetçi yaklaşımlarla beraber sinemada ekonomik olarak da başrolü oynayan kadın ve erkek oyunculara çok farklı fiyat ödeniyor. Bütün bunlara rağmen yönettikleri filmlerde cinsiyet kimliği, kadınlar üzerindeki kalıplaşmış fikirleri yıkıp, kadın tarihine derinlemesine yaklaşan kadınlar, kadın sorunlarına dokunuşlarıyla yeniden hayat veriyor. Kadınlar küllerinden yeniden doğarcasına filmlerinde işledikleri feminen bakış ile cinsiyetçiliği yok etmeye devam ediyor.

Yeşilçam'ın Afrodit'i Türkan Şoray'ın yönetmen yüzü

Genelde dünya, özelde ise Ortadoğu'da özgürlük mücadelesi veren Arap, Kürt, Türk, Azeri ve diğer halklara mensup kadınlar yaşamın her alanında olduğu gibi kadın kimliklerini sinema sektöründe de duyurmanın savaşını veriyor. Türkiye'de Yeşilçam'a ismini altın harflerle kazımış çok başarılı bir oyuncu olan Türkan Şoray da kamera arkasına ilgi duyanlardan. Ömrü setlerde geçen, bol ödüllü oyuncunun yönetmenliğini üstlendiği dört film bulunuyor. Kadın yönetmenlerden Handan İpekçi de işlediği konular ve oluşturmaya çalıştığı üslubu ile fark yaratmayı başarmış bir yönetmen. Handan İpekçi'nin filmlerinin özgünlüğü, senaryosu ve yapımı hep kendisine ait.

Kürdistanlı kadın yönetmenler...

Bütün asimilasyon ve kıyımlara rağmen Kürt kadınları sinema sektöründe de halk, hak ve kadın kimliklerini yarattıkları filmlerde yaşatıyor. Kadın yönetmenler arasında yer alan Müjde Arslan Mardin doğumlu. Müjde Arslan 'Son Oyun' adlı ilk kısa film ile Marmara Üniversitesi Kısa Film Yarışması En İyi Görüntü-Mansiyon ödülünün yanı sıra PAM Çevre Film Festivali Özendirme Ödülü'nü de aldı.

Kürdistanlı yönetmen ve aynı zamanda şair olan Şirin Cihani Doğu Kürdistanli iki şair, Siware Ilxanizade ve Jila Huseyni'nin yaşamını anlatan belgeseller çekti. Şirin cihani aynı zamanda ilk feminist Kürt filmi olarak da bilinen 'Yıldızlar Gündüz Renksizdir' (Stêrk di nav rojê de bêrengin) adlı uzun metrajlı bir film çekti.

Bir diğer Kürt kadın yönetmenlerinden Binevşa Berivan 2003 yılında 'Devam et özgür olacaksın' adlı ilk kısa filmini çekti. 2004 yılında 'Küçük Şato'nun Melodisi' adlı başka bir kısa filmi tamamladı ve çeşitli festivallerde ödüller aldı. 2006 yılında ise 'İzler, Tavus Kuşu İnsanları' adlı 52 dakikalık ilk belgeselini çekti.

'Ölüm cezası verilen yönetmen Tamineh Milani'

Sinemada inandığı doğruları savunduğu için ölümle burun buruna gelen kadınlar da var. Örneğin İranlı kadın yönetmen Tamineh Milani, çevirdiği filmler nedeniyle İran'da idama mahkum edildi. İran Devrim Konseyi'nin, sanatını 'Allah'a karşı olan düşünceleri yaymak' adına kullandığı gerekçesiyle hakkında idam davası açılan kadın yönetmenin 'Gizli Yarı' (The Hidden Half) adlı filmi büyük övgüler alıyor. Özellikle İranlı kadınların dünyasını işleyen 'İki Kadın' ve 'Şeyhin Efsanesi' gibi yapımlarıyla dikkat çeken yönetmenin akıbetini değiştirmek için Hollywood ünlüleri de bir kampanya başlatmış durumda.

Çektikleri filmlerle isimlerini dünyaya duyuran kadın yönetmenlerden bazıları;

'Fransız sinema yönetmeni ve fotoğraf sanatçısı Agnes Varda, sinemadan önce fotoğrafçılığa merak salmıştı.Teknik bilgisinin az olmasına rağmen ilk filmi "La Pointe Courte" (Kısa Uç) ile 1960 sonrası sinema sanatını önemli ölçüde etkileyen Yeni Dalga'nın habercisi olmuş az sayıdaki kadın yönetmenden biri olarak ün yaptı. Kadın duyarlığını, bakış açısını, incelikli görsel üslubunu beyaz perdeye başarıyla taşıyan kadın yönetmenlerdendi.'

'Hintli kadın yönetmen Mira Nair 'Salaam Bombay' adı filmiyle uluslararası başarılara imza attı. Mira Nair, Cannes Film Festivalinde Altın Kamera ödülüyle onurlandırıldı ve Oscar için En İyi Yabancı Film dalında aday gösterildi.'

'İran sinemasının genç kadın yönetmeni Samira Mahmalbaf 1999 yılında Cannes Film Festivali'nde dünya promiyerini yapan "Elma" adlı kısa metrajlı filminden sonra çektiği ilk uzun metrajlı filmi "Karatahta", 2000 Cannes Film Festivali'nde "Jüri Özel Ödülü"ne layık görüldü.'

Dünya genelinde kadınların yönettiği bazı feminist filmler ve öyküleri şöyle:

"Haifaa Al Monsour'un yazıp yönettiği 'Wadjda' Suudi Arabistan'da çekilen ilk uzun metrajlı film. Aynı zamanda tamamı bir kadın tarafından çekilen ilk film. Konusu ise bisiklete olan sevgisi ile yaşadığı coğrafyada bir kadın olanın getirdiği engeller arasında mücadele eden 10 yaşındaki bir kız çocuğunun öyküsü."
"Nadine Labaki yönetmenliğini yaptığı 'Caramel' filminde aynı zamanda başrolde yer alıyor. Caramel Beyrut'un bir mahallesinde yer alan güzellik salonunda bir araya gelen 5 Lübnanlı kadının öyküsünü anlatıyor."

"İran rejiminin en sert süreçlerinde bile mücadele kadınlardan Tahranlı yazar Shahrnoush Parsipour'un Zanan Bedun-e Mardan isimli kitabında uyarlanan aynı isimli film İran asıllı Amerikalı yönetmen Shirin Neshat tarafından çekildi. Film 1953 darbesi döneminde Tahran'da yaşayan 4 İranlı kadının kesişen hayatlarını konu alıyor."

"Otobiyografik bir film alan 'The Body Beaytiful' yönetmeni olan Ngozi Onwurah'ın hem kendisi hem de annesinin hayatını konu alıyor. Filmde kanser sonucu iki memesi alınan İngiliz anne ve manken olan siyahi kızı üzerinden beden, cinsel ve ırksal sorunların etkileri işleniyor."

"Florence Ayisi ve Kim Longinotto'nun yönettiği 'Sisters in Law' Kamerun'daki kadın hakimlerin, cinsel istismarda bulunulmuş, tecavüz edilmiş ve yok sayılmış kadın ve çocuklar için adalet arayışlarını konu alıyor."

(dk)