Ceren Karlıdağ/ JINHA

İZMİR- 15-16 Haziran direnişinin Türkiye işçi sınıfı tarihinin en onurlu direnişlerinden biri olduğunu belirten DİSK Kadın Komisyonu Üyesi Emel Durualbey, "15-16 Haziran işçilerin sendikal barajlara ve barajlı demokrasiye karşı gösterdiği ilk direniştir. Buna benzer bir direnişin yeniden örülmesi kadınların emeği ile olacaktır" dedi.

Türkiye' de işçi sınıfının, egemen sınıf ve devlet anlayışına karşı "Ben buradayım" diyerek 113 iş yerinde başkaldırışının ardından tam 45 yıl geçti. 15 Haziran 1970 tarihinde sokağa dökülen 100 bine yakın emekçi Türkiye işçi sınıfı tarihinin en önemli direnişlerinden birine imza attı. Kimi verilere göre ise 16 Haziran günü 150 bini aşkın işçi sokaktaydı. İstanbul merkezli olan ve daha sonrasında Gebze, Ankara, Bursa ve İzmir'e sıçrayan eylemlerde işçilerin tek bir talebi vardı o da Adalet Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi'nin iş birliği ile senatodan geçen, 274 sayılı Sendikalar Kanunu ile 275 sayılı Grev ve Lokavt Kanununda değişiklik yapan tasarının geri çekilmesiydi. Yasaya göre sendikaların faaliyet alanlarını yüzde üçlük antidemokratik barajlar ile kısıtlanıyor, işçilerin sendika seçme, toplu sözleşme ve grev gibi hakları yok sayılmak isteniyordu.

Eylemler tüm İstanbul'u sardı

İlk olarak 70 bin işçi ile başlayan ve DİSK dışında sendikaların da katıldığı eylemler İstanbul'da üç koldan Eyüp, Kartal ve Kadıköy'den devam etti. Ardından şehir merkezindeki işçiler ve İzmit yörelerindeki işçilerin de yürüyüşe geçmesi ile direniş tüm İstanbul'a yayıldı.16 Haziran günü ise yürüyüşler olaylı geçti. Yine şehrin tamamında devam eden yürüyüşler Levent' de kadın işçilerin coplanması ile çatışmaya dönüştü. Ardından Üsküdar ve Kartal istikametine doğru yürüyen işçilere ise polis silah ile karşılık vererek 5 kişinin yaşamını yitirmesine, 200 kişinin ise yaralanmasına sebep oldu. Çok sayıda işçinin de gözaltına alındığı olayların akşamı İstanbul ve Kocaeli Merkez'de sıkıyönetim ilan edildi. Bu günün ardından gelen tarihlerde, sıkıyönetim askeri mahkemelerinde işçiler, DİSK yöneticileri, işyeri temsilcileri ve öğrenciler hakkında dava açıldı. Binlerce işçi işten atıldı.

15-16 Haziran direnişi ilk sonucunda Türkiye İşçi Partisinin ve CHP'nin başvurusunu görüşen Anayasa Mahkemesi meclisten geçen yasayı Anayasaya aykırı bularak 8-9 Şubat 1972 tarihinde kaldırdı.

'Biz sendikamızı kendimiz seçmeliyiz'

Geçen 45 yıllık süre zarfından günümüze gelindiğinde ise sendikal alanda mücadelenin her geçen gün daha da kısıtlatılarak pasifize edilmek istendiğini söyleyen DİSK Kadın Komisyonu Üyesi Emel Duralbey, buna rağmen 15-16 Haziran direnişine benzer direnişlerin devam ettiğini dile getirdi. Emel, Bursa grevi örneğini, vererek "Geçtiğimiz günlerde yaşanan Bursa otomotiv direnişi yine bu bağlamda okunacak direnişlerdendir. DİSK'in örgütlenme çalışmalarına karşı devletin sarı sendikaları güçlendirmek istemesine işçi arkadaşlarımız engel oldular. Biz sendikamızı kendimiz seçmeliyiz dediler. Tıpkı 45 yıl öncesinde olduğu gibi. Yine özellikle Tekel direnişinde soğuğa, polis baskısına, saldırılara karşı gördüğümüz en önemli şey yok edilmek istenilen dayanışma bilincinin tekrar örülüyor olmasıydı" dedi.

'Kadınlar bu onurlu direnişi sahipleniyor'

Devletin devrimci sendikalar üzerinde uyguladığı antipropagandanın örgütlenme bilincini yok etmeyi hedefleyen bir yerde durduğunu söyleyen Emel, "DİSK üyeleri her dönemde sistem tarafından engellenmeye çalışıldı. Buna rağmen hala güncelliğini koruyan en büyük sendikadır. 15-16 Haziran ise işçilerin sendikal barajlara ve barajlı demokrasiye karşı gösterdiği ilk direniştir. Buna benzer büyük bir direnişin yeniden örülmesi ise kadınların emeği ile olacaktır. Yeni 15-16 Haziranları kadınlar yaratacak. Çünkü kadın arkadaşlarımız fabrikalarda erkek işçilerden çok daha fazla sömürüye maruz kalıyorlar. Kadın olmadan devrim olmaz diye çok bilindik bir söz var. Kadınlar bugün tekstil tezgahları başlarında onur duyduğumuz bu direnişi sahiplenerek çalışıyorlar. Biz de 45 yıl önceki mirası katlayarak büyütmeye çalışıyoruz" diye belirtti.

(dc/gc)