Asya Erdoğan-Şêrin Hiso/JINHA

BEDLÎS - Van Gölü kıyısında yeşil ve mavisiyle doğa güzelliğine sahip Bitlis'in Tatvan ilçesinde sahil boyunca kadınlar çalışıyor. Kadınlar hem kendi yaşamlarını kuruyor hem de "Kadın çalışmaz" algısını ve bakış açısını kırıyor. Sahile renk katan kadınların tek korkusu ise yerel seçimlerden sonra gelen AKP'li belediyerin yeni bir düzenlemeyle iş yerlerini ellerinden alması.

Kadının eril ve cinsiyetçi zihniyetin baskısı altında sosyal, kültürel yaşama katılamazken, yerinin sadece eşinin ya da babasının evi olarak görüldüğü yaygın anlayış nedeniyle üretime katılması da engelleniyor. Bölgede 338 bin nüfusuyla kalabalık bir kent olan Bitlis'te de kadınlar kendilerini görünür kılmaya çalışıyor. Bitlis'in Van Gölü kıyısına kurulu en kalabalık ve iç turizmin yüksek olduğu ilçesi Tatvan'da kadınların nefes alma yeri göl kenarındaki sahil ve iskele. Burada kadınlar sahil boyunca eş, baba ya da akrabalarıyla birlikte açtıkları işletmelerde mevcut bakış açısını yıkarak kendi yaşamlarını kurmaya çalışıyor. Sahil boyunca hemen tüm işletmelerde kadınlar çalışıyor. Ancak çalışan kadınların kaygısı ise yerel seçimlerde AKP'nin belediyeyi almasıyla birlikte iş yerlerinin ellerinden alınması.

'Tepkilere karşı direndim'

Sahilde küçük bir dükkan açan Sema Barut, gelenlere bisiklet kiralıyor. 26 bisiklet alan Sema yarım saati 5 liraya bisiklet kiralıyor. Bisikletleri en fazla kiralayanlar da yine hem Tatvan'da yaşayan hem de çevre kentlerden sahile gelen kadınlar.
Sema'nin en büyük hayali de bisiklet kafe açarak kadınların sahil kenarında bisiklete binmelerini sağlamak. "Sahilde bir kadın nasıl erkeklein içinde çalışır" şeklinde tepkiler aldığını ancak tüm bunlara karşı direndiğini belirten Sema, kendisiyle birlikte sahilde başka kadınların da çalışarak kendi paralarını kazanmaya başladığını söyledi. 3 yıldır bu işi yapan Sema, "Tatvan sahili belediyeye ait. Bir önceki dönemde belediye BDP'nin elindeydi koşullarımız daha iyiydi. AKP belediyeyi aldıktan sonra yerlerimizi değiştirdi ve bizlere 'kısıtlı imkanlarla iş yapın' dediler. Hatta yıllardır işlettiğimiz yerlerimizi alacağını söylüyorlar. AKP geldikten sonra işimiz bozuldu suyumuz elektiriğimiz yok. Yerlerimizi değiştirdiler buna rağmen direniyoruz" dedi.

'Kadınların sosyal yaşama katılmasını istiyorum'

Yeni bisikletler alamadığı için hayali olan bisiklet kafeyi açamadığını ifade eden Sema, "Tatvan kapalı bir toplum olduğu için burada yaşayan kadınlar bisiklete binmiyor. Ancak dışardan buraya gezmeye gelenler biniyor. Ben bir kadın olarak kadınların yaşamlarında rahat edebilecekleri kendilerini iyi hissedebilecekleri bir mekan hayal ediyorum. Mesela müşterilerimin kadın olmasını istiyorum, işletmemde kadın çalıştırmak istiyorum. Ben kadınların yenilgiyi kabul etmeyerek direnmelerini ve ekonomik özgürlüklerini kazanarak sosyal yaşama kadılmalarını istiyorum" dedi.

'Kadınların çalışması çok güzel'

Sahilde çalışan kadınlardan ikisi de Halide ve Sakine Güler. Akraba olan Halide ve Sakine, "Kadınların çalışması çok güzel bir şey" diyor. Yaşadıkları sorunları anlatan Halide, siyasi partilere tepki göstererek şunları ifade etti : "Bütün siyasi partiler geldiğinde hep benim cebime diyor. Bu dünyada yurttaşı, mazlumu düşünen yok. İktidar partisi emek harcamadan, herhangi bir okul okumayan akrabalarını memur yapıyor ama halkın okuyan çocukları boşta. Emeksiz kazandıkları paraları acaba çocuklarına nasıl yediriyorlar. Cumhurbaşkanı Erdoğan saray yaptı. yaptığı sarayın bütün parası bizim cebimizden çıktı. Şimdi de yıllardır elimizde olan işyerlerimizi bizlerden alacaklarını söylüyorlar. Belediye eskiden BDP'nin elindeydi şimdi AKP'li belediye yeni bir düzenleme yapacağını söylüyor" dedi.

'Eskiden kapıdan dışarı çıkamıyorduk'

Eşi cezaevin giren Yıldız Kaçmaz da 5 çocuğuna bakmak için sahilde cay dağıtıyor. "Eskiden kadınları dışarı çıkma ve çalışma hakkı yoktu" diyen Yıldız, "Ben bir kadın olarak çok zorluk çektim. Eskiden kadın olduğumuz için kapıya bile çılamıyorduk. Çalışma hakkımız yoktu. Benim eşim tutuklanınca çalışmak zorunda kaldım ve sahilde gözleme yapıyorum çay yapıp dağıtıyorum. Kadınlar artık eskisi gibi eşlerinin eline bakmıyor kendileri çalışıyor. Ben burada çalışarak aslında toplumun kadına bakış açısını da kırdığımı düşünüyorum. Ben ev kadınları için çalışma imkanlarının tanınması gerektiğini düşünüyorum. Kadınlar her gün ekonomik nedenlerden kaynaklı sokağa atılıyor öldürüllüyor" dedi. Yıldız kadına yönelik tüm baskı ve şiddetin sona ermesi için ve kadının üretime katılması için politikalar yürütülmesi gerektiğine vurgu yaptı.

'Erkek baskısı üretimi engelliyor'

Sahil kenarında babası ile birlikte balık yaparak ekonomik yaşama katılan Sibel Bulut ise "Burada sahil boyunca kadınlar çalışarak kendi paralarını kazanıyorlar. Burada ki kadınlarrın çalışması kadınların hayatını kolaylaştırıyor. Kadınlar kendilerini ezdirmesin çalışsın, erkekler çalışıyorsa kadınlar da çalışabilir. Her kadın kendi ayakları üzerinde durmak ister ama Tatvanda bunu yapmak çok zor" dedi. Sibel eril zihniyetin baskısı nedeniyle kadınların çalışamasının zor olduğunu vurgulayarak, "Kadınlar kendilerini ezdirmesinler, çalışsınlar, üretime katılsınlar" diye konuştu.

(ekip/gc/fk)