Zehra Doğan/JINHA

MÊRDİN - Mardin'in Mazıdağı ilçesine bağlı Piran Köyü'nde bulunan halk tarafından , "Warê Fılla" diye bilinen, tarihi tahminen 10 bin yıl öncesine uzanan antik kent keşfedilmeyi bekliyor. Oda mezarları, gözyaşı şişeleri, şarap atölyeleri ve tarımsal sulama kanallarıyla önemli bir Mezopotamya kültürünün zengin bir mirası olan bu kent, şu ana kadar hiçbir arkeolog tarafından keşfedilmezken, tarihin unutulmaz sayfaları arasında ilk yerleşik kent olarak dahi yer almıyor.

Keşfedilmemiş antik kentlerin mekânı Mezopotamya'da her adımda farklı bir tarih yatıyor. Mardin'in Mazıdağı ilçesine 5 kilometre mesafede bulunan Ömürlü (Piran) Köyü, 10.000 yıl öncesine uzanan bir antik kente sahip. Mazıdağı'na oyulan mağara evler ve oda mezarlardan oluşan henüz keşfedilmemiş bu kentte çanak çömlek kalıntılarından, Çanak Çömlekli Neolitik Çağ'da inşa edildiği tahmin ediliyor.

Kalıntılar köklü ticarete işaret ediyor

Kesme taşlardan örülen ev ve kale kalıntıları yerleşik hayatın ilk kentlerinden biri olduğuna işaret ederken Neolitik dönemin en belirgin özelliği olan daha sert kazı malzemelerinden yapıldığı tahmin edilen oyma mağaralarının da aynı yerde olması ise yerleşik hayattan önce de aynı yerde bir yaşamın olduğuna işaret ediyor. Geriye kalan kalıntılardan seramiklerin işlemeleri ve yapısından pişirilmiş el seramik sanatının da gelişmiş olduğu anlaşılan kentte ayrıca hala devam ettirilen bağcılık kültürünün en eski kanıtı olan üzüm sıkma ve şarap yapma atölyeleri ise o dönemde gelişmiş bir ticaretin olduğuna işaret ediyor.

Halk 'Warê Fılla' diyor

Mağara evlerle aynı alanda bulunan kesme taşlardan yapılan ev temellerin hala yerinde dururken, dağın tepesinde kurulan kenti çevreleyen kesme taştan surlar ise o dönemde gelişmiş bir ticaretle birlikte halklar arası savaşların olduğunu gösteriyor. Tarihteki ilk kentlerden olduğu tahmin edilen bu kente İslamiyet öncesi kurulduğundan olsa gerek halk arasında "Warê Fılla" deniyor.

Şarapçılık kalıntıları hala bulunuyor

Şarap üzümü elde edilen geniş yapraklı bağlar, şarap mahzenleri ve dev sarnıçların hala yerinde durduğu kentte ayrıca yiyecek depoları da bulunuyor. Her evin önünde özel örme taşlara yere kazılan sarnıçların bulunduğu antik kentte ayrıca şuan hala aynı isimlerinin kullanıldığı, "kaniya kiso", "kanurka", "kaniya dawo", "kaniya sıpi" adlı kaynak çeşmeler bulunurken, o dönemde tarımın yapıldığının en büyük delili olan oyma su aktarım hatları yerinde duruyor. Ayrıca kente ulaşımın kolaylaşması adına, surların çevrelediği iki girişe uzanan kesme taşlardan uzunca merdiven kalıntıları gözlemleniyor.

Yüzlerce oda mezarlar var

Kentin en önemli özelliği ise yüzlerce oda mezarların burada bulunması. Oda mezarların sayıca fazla olması, kentin yoğun nüfusuna işaret ederken, Mazıdağı boyunca uzanan sıralı kayalara uzanan dev oda mezarlar ayrıca kentte değerli eşyalara sahip olunduğu ve hiyerarşik bir toplumun örneğine vurgu yapıyor. Defineciler tarafından bazılarının ağzı açılan oda mezarlarda, çok sayıda cesedin bulunduğu tipik aile mezarları olduğu anlaşılırken, odaların içine oyulan kaya tezgahların üstüne cesetlerin değerli eşyalarıyla birlikte konduğu ve cesedin baş ucuna ise gözyaşı şişesi ve lamba konması ölümden sonra diriliş inancına işaret ediyor. Oda mezarların hemen üstüne ise kayaya oyulan mezar sunakları yer alıyor.

Oda mezarları, gözyaşı şişeleri, şarap atölyeleri ve tarımsal sulama kanallarıyla önemli bir Mezopotamya kültürünün zengin bir mirası olan halk deyimiyle, "Warê Fılla" şimdi ise keşfedilmeyi bekliyor.

(fk)