Somali'de kadınlar açlık, sünnet, tecavüz ve recm kıskacında 
 
Deniz Fırat/JINHA
 
HABER MERKEZİ - Her yıl 5 milyonu aşkın kız çocuğunun sünnet edildiği, binlerce kadına tecavüze uğradığı, kız çocuklarının küçük yaşta zorla evlendirildiği Somali'de verilere göre 3,7 milyon insan açlıkla boğuşuyor ve bunların büyük bir çoğunluğu kadın. Yaşanan iç savaşta ilk saldırıya uğrayan kadın bedeni, sınıra kaçan kadınlar için ise asker tecavüzleri kaçınılmaz sonuç. Ülkede İslam adı altında yürütülen savaşta tecavüz yanında eril zihniyet kadınları recm ediyor. Somali'de kadın çığlıklarını tüm dünyaya duyuran Warıs Dirie'nin 'Çöl Çiçeği' hikâyesi ülkedeki tüm kadınlara ayna tutuyor. 
 
Dünyada kadınlar açısından en tehlikeli ülke sıralamasında beşinci sırada yer alan Somali'de 20 yıldır süren iç savaşta en ağır bedelleri kadınlar ödedi. BM'nin, 3.7 milyon insanın açlıktan ölmek üzere olduğunu duyurduğu ülkede cumhuriyetle yönetildiğini iddia etsede aslında 80'li yılların başından itibaren Somali'de etkili olmaya başlayan küresel finans kurumlarının ekonomi politikaları ülkede farklı grupları din savaşları altında çatıştırıyor. Kadınlar ise diğer Afrika ülkelerinde olduğu gibi Somali'de de doğumla bağlantılı anne ölümleri, tecavüz ve kadın sünnetinin yaygınlığının yanı sıra kadınların eğitim, sağlık ve ekonomik kaynaklara erişimi hayli sınırlı. Somali'de kadından sorumlu bakan Meryan Kasım, ülkesinin listede ilk sırada yer almamasına şaşırdığını belirterek, Somali'de bir kadının karşılaşabileceği en tehlikeyi şeyin gebe kalmak olduğunu, çünkü doğum öncesi kontrollerin olmaması yüzünden gebe bir kadının yaşama olasılığının yüzde 50-50 olduğunu söylüyor. Kasım, bunun yanı sıra tecavüz olaylarının günlük bir vaka olduğu ülkede her kızın sünnet olduğunu, buna kuraklık, kıtlık ve çatışmaların da kadınların karşılaştığı tehlike olarak eklendiğini kaydediyor. 
 
Somali ve dünyada kadın sünneti
 
Somali'de kadınların en yakıcı sorunlarını başında ise sünnet geliyor. Her yıl yaklaşık 5 milyon 034 bin 260 kız çocuğu sünnet ediliyor. Yüzlerce kız çocuğu sünnet edilirken yaşamlarını yitiriyor. Sünnet esnasında olmasa da çocuk doğurma esnasında kadınların ölümü sıradan bir vaka olarak ele alınıyor. Somali'de kadınlar için en büyük zorluklardan biri de hamile olup çocuk doğurmak.  Ayrıca birçok kadın sünnetten kaynaklı yaşamlarının geri kalan kısmını hastalıklarla geçiriyor. Somali'de geleneksel bir hal alan kadın sünnetleri en fazla kırsal kesimde yaşanıyor. Ülke'de nüfusun yüzde 99'u Müslümanken kadın sünnetini de hiç alakası olmayan İslam dini inancına bağlanıyor. Kadın sünneti Müslüman, Hıristiyan ve Yahudi inançlarına sahip olan halklarda da yaşanmakta. Afrika ve Ortadoğu'da 29 ülkede yapılan araştırmaya göre sünnet edilen kadın sayısının en yüksek olduğu ülkeler Mısır, Etiyopya, Nijerya, Sudan ve Kenya ile Burkina Faso. Somali.
 
Açlık yada tecavüz seçenek olarak sunuluyor 
 
Yaklaşık 20 yıldır Somali'de yaşanan iç savaşın en büyük mağduru kadınlar ve çocuklar oldu. Bu iç savaşta sayıları net olmayan ve çok yüksek olduğu tahmin edilen kadın ve çocuklara tecavüz edildi. Ülke bulaşıcı hastalıkların yanı sıra açıkla da savaşmakta. Somali'nin yaklaşık yüzde 51'i ülkeye yapılan dış yardımlarla yaşıyor. Açlık ülkenin en büyük sorunlarından biri olurken 2014'te binlerce kadın ve kız çocuğuna, bünyesinde 22 ülkenin askerinin bulunduğu Afrika Birliği'ne bağlı askerler tecavüz ediyor ve tecavüz sonrası yiyecek ve para vererek saldırıyı 'ticari cinsel ilişki' olarak gösteriyor. 
 
Tecavüz mağdurları arasında 4 yaşında çocuklarda var 
 
Ülkede bir kadına yaklaşık 300 askerin tecavüz ettiği de kayıtlara geçti. Kadınlar kendilerini kurtarmak için ülkeye sınırı olan Kenya yolunda birçok haydudun da tecavüzüne uğruyor. Ayrıca Somali'de 1991-1992 yıllarında 300 bin kadın, mülteci kamplarında kamp askerleri ve görevlileri tarafından tecavüze uğradı, işgal öncesinde Amerikan askerlerine prezervatif dağıtıldı. Yine tecavüze uğrayanlar arasında dört ile altı yaş arasında çocuklar da bulunmaktaydı. 
 
Recm kıskacında kadınlar 
 
Ülke'nin yüzde 60'ını elinde bulunduran El Kaide'ye bağlı Elşabab'ın uygulamaları kadınların sorunlarını katmerleştiriyor. Örgüt son bir yıl içinde en az 10 kadını recmle öldürdü. 2008 yılından 2014 yılına kadar birçok kadının recm edildiği ise kayıtlara geçti. Bunlardan biri 13 yaşındayken bir kısım kadın da tecavüze uğradıktan sonra recm edilerek öldürüldü. Tecavüz eden kadın recm edilirken tecavüzcü ise kırbaç cezası aldı. 
 
Varis'in hikayesi tüm Somalili kadınların hikayesi 
 
Somali'de kadınların yaşadığı bu tablo Waris Dirie'nin mücadelesini karşımıza çıkarıyor. Waris, Somali'li bir kadın. 1965 yılında Somali'de çölde dünyaya gelen Warıs'in ailesi çölde göçebe bir yaşam sürmekteydi. Warıs'in hayat hikâyesi Afrika ve Ortadoğu'da kadınların yaşadıkları zorluklara ayna tutun bir öykü. Özellikle Afrika ve Ortadoğu'da yaşayan milyonlarca kadın sünnet edilmekte. Warıs de 5 yaşında sünnet edildi. Sünnetin ne için yapıldığını dahi bilmediği bir yaşta o acıyla karşılaştı. Üstelik gençlik yıllarına kadar da tüm kadınların cinsel organının kendisinin cinsel organı gibi olduğunu düşündü. O kendi vücudunu dahi tanıyamayan kadınlardan biri. 
 
5 yaşında sünnet, 6 yaşında çobanlık, 13 yaşında evlilik…
 
Zorlu bir hayat geçirdi Warıs. Aslında aynı zamanda kadınlar için sancılı hale getirilen bir dünyaya gözlerini açacağını bilemedi. Warıs 6 yaşında ailesinin yanında çölde çobanlık yapmaya başladı. Okuma yazma oranının çok düşük olduğu Somali'de Warıs'in ailesi de okuma yazma bilmemekteydi ve kendisi de çok sonradan okuma yazmayı öğrendi. Warıs 13 yaşında geldiğinde babası tarafından para karşılığında 60'lı yaşlarında olan bir adamla evlendirilmek istendi. Warıs bunu kabul etmedi ve bunu duyar duymaz evden kaçtı. Çölde günlerce yürüyerek, insanlar ve hayvanlardan kaynaklanan birçok tehlikeyi geride bırakarak Mogadişhu'daki akrabalarına ulaştı. Burada oturan Büyükannesi, Warıs'i Somali büyükelçiliğinde hizmetçilik etmesi için Londra'ya gönderdi ve "Nereden geldiğini hiçbir zaman unutma" diye tembih etmeyi de unutmadı. Somali Büyükelçiliği'nde tam dört yıl haftanın yedi günü bulaşık yıkayan, temizlik yapan Warıs,  televizyon izleyerek kendi kendine İngilizce öğrendi, okuma yazmayı da söktü. Warıs,  büyükelçiliğe geri çağrılınca Somali'ye dönmek zorunda kalacağı korkusuyla tekrar kaçtı. Büyükelçilikten kaçtığında 18 yaşındaydı. Bu arada babaannesinin dediği gibi ülkesini hiçbir zaman unutmadı ve zaman zaman oraya özlem de duydu. İkinci kaçışından sonra bir lokantaya temizlik işçisi olarak girdi ve orada ünlü bir fotoğrafçı tarafından modellik yapması için ikna edildi. 10 yıl boyunca modellik yaptı. 
 
Waris sünnet edildiğini sonradan öğrendi
 
Çölde kaçıp Lodra'ya gidip yeni insanlar tanımaya başladığı zaman, zamanla her kadının kendisi gibi olmadığını fark etti. Normalde tuvalet ihtiyacı olan her kadın bu ihtiyacını kısa sürede giderirken, kendisi idrar yapma ihtiyacını 15-20 dakikadan önce gideremiyordu. Çünkü bunun için çok küçük bir boşluk var ve idrarını damla damla yapabiliyordu. Aynı şekilde regl kanamaları da çok uzun sürede bitiyordu, çünkü kanın akabileceği çok az bir boşluk vardı. Warıs şiddetli ağrı sebebiyle hastaneye gittiğinde doktorun "Senden alınanı geri veremem ama daha az acı çekmeni sağlayabilirim" dediğini ifade etti ve sünnet edildiğini anladı. 
 
Sünnet edilen tüm kız çocukları için anlatmalıydı
 
İlk olarak Warıs sünnete uğradığını anlatamaz, utanırdı. Ancak daha sonra öyküsünü önce bir gazeteciyle, ardından da bir Birleşmiş Milletler temsilcisiyle paylaştı. 1997'de modellik yaşamının zirvesinde Warıs kendi deneyimini anlatarak kız çocuklarının sünnetinden açıkça söz eden ilk ünlü oldu. Sonra da kendisini bu davaya adamak amacıyla modelliği bıraktı. Somali'de geçen zor çocukluğunu ve yine bir o kadar zorlu geçen Londra'daki gençlik yıllarını 1998'de romanlaştırdı. Somali'de ve Afrika'nın birçok ülkesinde kız çocuklarının yaşadığı sıkıntıları tüm dünyanın bilmesini istedi. Afrika'nın birçok ülkesinde yaşanan bu durumun önüne geçmek istiyordu. Bunun için de mücadele yürütmeye başlayarak ve kendisini bu mücadelesine adadı. 
 
Afrika'daki tüm kız çocukları bir 'Çöl Çiçeği'ydi
 
Kendi hayat hikâyesini yazdığı romana 'Çöl Çiçeği' ismini verdi. Warıs birçok ülkede artık çöl çiçeği olarak biliniyor. Aslında Warıs bu romanıyla, kendi kalemiyle kendisiyle birlikte milyonlarca kadını yazdı. Afrika'da yaşayan milyonlarca kadının trajik öyküsünü tüm dünyaya tanıtmakta önemli bir rol de oynadı. 'Çöl Çiçeği' basılır basılmaz 11 ülkede yayınlandı ve Avrupa, Güney Amerika'nın yanı sıra, Gana, Nijerya ve Güney Afrika'da büyük bir yankı uyandırdı. 
 
'Beni ancak bir kadın anlar'
 
'Çöl Çiçeği' anında sinemaya uyarlanmak istendi, ancak Warıs teklifleri uzun süre reddetti. Ancak karşısına kadın bir yönetmenin çıktığını görünce teklifi kabul edip filmin yönetmeni Shery Horman'a şöyle söyler: "Yaşadıklarımı ancak bir kadın anlayabilirdi." Çöl Çiçeği filmi dünyanın birçok yerinde gösterime girdi ve büyük bir ilgiyle karşılandı. Şimdi 50 yaşında olan Warıs Dirie Avusturya'da yaşıyor ve Çöl Çiçeği Vakfı adına kadın haklarını savunuyor. Kendisini kadın hakları mücadelesine ve özelde kadın sünneti geleneğinin ortadan kaldırılmasına adayan Warıs, "Çöl Şafağı" (2002), "Çöl Çocukları" (2005) ve "Anneme Mektup" (2007) adlı üç kitabı daha kaleme aldı.
 
(fk)