JINHA

HABER MERKEZİ - Guatemala'da Maya kültürünün önemli bir parçası olan dokuma desen ve motifleri tekel şirketlere karşı korumak için bir araya gelen yerli kadınlar kurdukları dernek ile kültürlerini emeklerini korurken eril şiddete karşı ise dayanışıyor. Anayasa Mahkemesi'ne başvuru yaparak, Maya motiflerinin mülkiyet hakkının tescillenmesini isteyen kadınlar 'güvenli evler' ile de yeni bir yaşamı örgütlüyor.

Dokuma kültürünün oldukça gelişkin olduğu Maya halkına ait motifler bin yıllardır kadınların elinde hayat buluyor. Güney Amerika'nın bir çok ülkesinde yaşayan Mayalar'ın dokuma kültürünün tasarımlarının en yaygın olduğu yer ise Guatemala. Ülkede Kaqchikel olarak adlandırılan yerli kadınların elinde kolektif kültürlü üretilen dokuma motifleri dünya genelinde yoğun ilgi görüyor.

Kapitalist tekelleşmeye karşı geleneğin örgütlenmesi

Son yıllarda Kapitalist giyim şirketleri Maya halkının değeri olan dokuma motiflerini tekelleştirmeye ve patentini almaya çalışıyor. Söz konusu şirketler haftalarca kadınların emeği ile oluşan desen ve motifler için oldukça az bir ücrete satın alıyor. Yerli kadınların geleneksel emeği çok yükse ücrete dünya çapında dokuma alıcılarına bu şirketlerin markası ile satılıyor. Geleneksel kültürlerine sahip çıkan Maya kadınları ise tekelci şirketlere karşı kültürünü ve emeğini korumak için mücadele başlattı.

Anayasa Mahkemesi'ne başvurdular

Ecowatch.com sitesinde Maya dokuma tasarımları ve kadınların mücadelesi üzerine bir yazı yayınlandı. Geleneksel desen ve motiflerine sahip çıkan dokumacı kadınlar Maya Avukatlar Derneği'nin desteği ile Saquatepéquez Geliştirmesi İçin Kadın Derneği (AFEDES) isimli bir dernek kurdu. Kadınlar Maya motiflerinin tescillenmesi için Guatemala Anayasa Mahkemesi'ne başvuru yaptı.

Mahkeme tescillemeyi kabul ederse Maya dokuma motif ve desenlerinin fikir ve mülkiyet hakkın onları üreten kadınların dolayısıyla Mayalar'ın olacak. Dokumacı kadınlar mahkemeye başvuru nedenlerinin ekonomik değil kültürel olduğunu belirterek, "Bizim kültürümüz ve bunun yaşamasını istiyoruz. Kültürümüzün korunması ve gerçek sahiplerinin elinde olması için bu başvuruyu yaptık" diyor.

Şiddete karşı 'güvenli evler' oluşturdular

AFEDES üyesi kadınlar bir yandan kültürlerini korurken diğer yandan ise erkek şiddetine karşı örgütleniyor. Yerli kadınlar örgütlü bir şekilde oluşturdukları 'güvenli evler' ile de şiddet uğrayan kadınlar için alternatif bir yaşam sunuyor. Maya desenlerinin yapıldığı yerlerden biri de San José Pacul köyü. Köyde dokuma desen ve motif üreten yerli kadınlardan
Angelina Aspuac, "Burada asıl sorun Maçoluk,"diyor. Aile içi şiddete maruz kalan kadınların başvuru yaptıklarında polislerin bu iddiaları yok saydığını anlatan Angelina, istismara ve şiddete maruz kalmış kadınlar için duygusal ve yasal destek verdiklerini anlatıyor.

Maya inancında her desenin bir anlamı var

Maya inancına göre; dünyada her şey birbirleriyle bağlantılı (fiziksel, ruhsal ve enerji) ve insanlar tüm öğeleri karşılıklı çalışma, dayanışma ve uyum ile düzenlemekle yükümlü. İnancın özünü dokuma tezgahlarında desen ve motiflere işleyen kadınlar böylelikle inançlarını da yaşatmış oluyor. Kadınlar bu desenleri özellikle toplumun sisteminde bin yıllardır yaratıyor. 'Huipils' diye adlandırılan bu desenlerin korunması ve muhafaza edilmesi hayatlarının korunması ve muhafaza edilmesi anlamına geliyor. AFEDES üye yerli kadınlar, Maya inancı doğrultusunda modern hayatı da reddetmeden gelenek ve inançlarını korumaya çalışıyor.

(gd/fk)